عصر حاضر، عصر تحولات شگرف و شتابان است. پیشرفت‌های فناورانه، جهانی شدن، تغییرات جمعیتی و اقتصادی، و بحران‌های پیش‌بینی‌نشده همچون پاندمی کووید-19، محیط کسب‌وکار را بیش از پیش پیچیده، پویا و غیرقابل پیش‌بینی ساخته‌اند. در چنین فضایی، رهبران و مدیران سازمان‌ها با چالش‌های متعددی مواجه هستند که توانایی آنها در هدایت سازمان به سمت موفقیت را محک می‌زند. این مقاله تلاش دارد برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها را واکاوی کند و رویکردهایی را که رهبران و مدیران برای غلبه بر آنها می‌توانند اتخاذ کنند، بررسی نماید.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی رهبران و مدیران، سازگاری با تغییرات شتابان و مستمر است. در دنیایی که فناوری‌ها، مدل‌های کسب‌وکار، خواسته‌های مشتریان و قواعد بازی به سرعت در حال دگرگونی هستند، ثبات و پایداری مفهومی نسبی است. سازمان‌ها برای بقا و موفقیت، نیازمند رهبرانی هستند که بتوانند نه تنها خود را با این تغییرات وفق دهند، بلکه سازمان را نیز برای چابکی و انعطاف‌پذیری در برابر این تحولات آماده سازند (Kirchner et al., 2021). این مهم مستلزم آن است که رهبران همواره نگاهی تیزبین به محیط داشته باشند، روندهای نوظهور را به سرعت تشخیص دهند و استراتژی‌های خود را پویا و سازگار نگه دارند.
چالش دیگر، مدیریت نیروی کار متنوع و پراکنده است. امروزه بسیاری از سازمان‌ها کارکنانی با پیشینه‌های فرهنگی، نسلی و جغرافیایی متفاوت دارند که گاه به صورت دورکار یا غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند. مدیریت این نیروی کار که طیف متنوعی از ارزش‌ها، انتظارات و سبک‌های کاری را در خود دارد، نیازمند رویکردهای منعطف و در عین حال یکپارچه‌ساز است (Mohsin, 2020). رهبران و مدیران باید بتوانند با سبک‌های رهبری فراگیر، ایجاد فرهنگ درک متقابل، و بهره‌گیری خلاقانه از فناوری، از تنوع به مثابه مزیتی برای نوآوری و عملکرد برتر بهره ببرند.
جلب و حفظ استعدادها نیز از دیگر دغدغه‌های مهم رهبران و مدیران امروزی است. در اقتصاد دانش‌بنیان کنونی، سرمایه انسانی مهم‌ترین منبع مزیت رقابتی سازمان‌ها محسوب می‌شود. با این حال، جذب و نگهداشت نیروهای توانمند و با انگیزه، به ویژه از نسل جوان، کار چندان آسانی نیست. رهبران و مدیران برای موفقیت در این حوزه، باید فرصت‌های یادگیری و رشد مداوم، تجربه کاری معنادار، و فضای کاری منعطف و مشارکتی فراهم آورند (Vito, 2015). آنها باید سازمان را به مکانی برای شکوفایی استعدادها بدل کنند و با رهبری الهام‌بخش، افراد مستعد را مجذوب خود سازند.
حفظ سلامت روان و بهزیستی کارکنان در محیط‌های کاری پرتنش امروزی، چالش دیگری است که رهبران و مدیران با آن دست به گریبان‌اند. فشارهای ناشی از تغییرات مداوم، عدم قطعیت‌ها، حجم بالای کار و تعادل دشوار میان کار و زندگی، می‌تواند به فرسودگی شغلی، کاهش بهره‌وری و افت کیفیت زندگی کاری منجر شود. رهبران و مدیران باید با ایجاد فرهنگی حمایتگر، تشویق مرزبندی سالم میان کار و زندگی شخصی، و فراهم آوردن منابع لازم برای مدیریت استرس، از سلامت روانی و جسمانی کارکنان خود صیانت کنند (Salas-Vallina et al., 2021).
شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین چالش رهبران و مدیران در محیط کار امروز، ایجاد توازن میان پایداری و تغییر است. آنها از یک سو باید ثبات، انسجام و تداوم عملیات سازمان را تضمین کنند و از سوی دیگر، پیشران تحول و نوآوری باشند. این بدان معناست که باید بتوانند با تشخیص به‌موقع ضرورت تغییر، سازمان را برای دگرگونی آماده کنند، و در عین حال، با مدیریت مؤثر گذار، نگرانی‌ها را کاهش دهند و با حداقل اغتشاش، سازمان را به سمت وضعیت مطلوب هدایت کنند (Dhaunya, 2015).
برای غلبه بر این چالش‌ها، رهبران و مدیران به شایستگی‌ها و رویکردهایی فراتر از مهارت‌های سنتی نیاز دارند. تفکر سیستمی، هوش هیجانی، ذهنیت رشد، انعطاف‌پذیری شناختی، و تاب‌آوری، از جمله ویژگی‌های کلیدی رهبران و مدیران موفق در قرن بیست و یکم هستند (Kirchner et al., 2021). آنها باید بتوانند با کنار هم قرار دادن خرد جمعی، بینشی همه‌جانبه درباره مسائل پیچیده کسب کنند، با همدلی و مهارت‌های ارتباطی قوی، الهام‌بخش و برانگیزاننده باشند، و با نگرشی مثبت و سازنده، بر موانع فائق آیند.
سازمان‌ها نیز باید با ایجاد فرهنگی یادگیرنده، چابک و انسان‌محور، بسترهای لازم را برای رشد چنین رهبران و مدیرانی فراهم آورند. آنها باید رهبری و مدیریت را نه وظیفه‌ای متمرکز در رأس هرم، بلکه قابلیتی توزیع‌شده در سراسر سازمان بدانند و با توانمندسازی کارکنان در همه سطوح، ظرفیت خود را برای پاسخگویی به چالش‌های پیچیده افزایش دهند.
در نهایت، رهبری و مدیریت در عصر کنونی نیازمند تغییر نگرش و کسب شایستگی‌های نوین است. رهبران و مدیرانی که بتوانند با تیزبینی محیط را رصد کنند، با انعطاف‌پذیری خود را با تغییرات وفق دهند، با همدلی و الهام‌بخشی افراد را با خود همراه سازند و با خلاقیت و جسارت، مسیرهای تازه‌ای به سوی آینده بگشایند، سکانداران واقعی سازمان‌ها در آب‌های ناآرام دهه‌های پیش رو خواهند بود. بیایید با تعهد به یادگیری و رشد مستمر، خود را برای پذیرش این نقش خطیر آماده سازیم.
منابع:
Dhaunya, R. (2015). Challenges of managing workforce. [Doctoral thesis, Centtria University of Applied Science].
Kirchner, K., Ipsen, C., & Hansen, J. P. (2021). COVID-19 leadership challenges in knowledge work. Knowledge Management Research & Practice, 19(4), 493–500.
Mohsin, F. (2020). Current practises and challenges of performance management system in higher education institution: A review. Journal of Critical Review, 7(7), 921–925.
Salas-Vallina, A., Alegre, J., & López‐Cabrales, Á. (2021). The challenge of increasing employees’ well‐being and performance: How human resource management practices and engaging leadership work together toward reaching this goal. Human Resource Management, 60(3), 333–347.
Vito, R. (2015). Leadership support of supervision in social work practice: Challenges and enablers to achieving success. Canadian Social Work Review, 32(1–2), 151–165.
