رهبری اثربخش نیازمند برخورداری از مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و شایستگی‌هاست. رهبرانی که این ویژگی‌ها را دارا هستند، قادرند چشم‌انداز سازمان را محقق کنند و از طریق نفوذ و تأثیرگذاری بر دیگران، آنان را در مسیر تحقق اهداف هدایت کنند. این شایستگی‌ها به مثابه ابزارها و فرایندهای درونی عمل می‌کنند که به رهبر در انگیزش و راهنمایی کارکنان برای دستیابی به اهداف یاری می‌رسانند (Russell et al., 2002).
در قلب شایستگی‌های رهبری، برخورداری از شخصیت اثربخش قرار دارد. رهبران موفق ویژگی‌هایی چون صداقت، درستکاری، علاقه‌مندی به رشد و یادگیری مستمر را از خود بروز می‌دهند. توانایی تحلیل از طریق دقت در مشاهده، استدلال منطقی و قضاوت صحیح نیز از دیگر شایستگی‌های کلیدی رهبران است. از منظر عملکردی نیز رهبران اثربخش، در ارائه و بیان اهداف، ایجاد اعتماد به نفس در دیگران و تشکیل و هدایت تیم‌های کاری موفق عمل می‌کنند (Russell et al., 2002).
یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های رهبران، توانایی خلق چشم‌انداز است. رهبرانی که چشم‌اندازی روشن و الهام‌بخش دارند، می‌توانند کارکنان را حول هدفی مشترک متحد کنند و با ایجاد معنا و جهت، تلاش‌های آنان را در راستای تحقق اهداف سازمانی هماهنگ سازند. ارائه چشم‌انداز همراه با برنامه‌ای عملیاتی و قابل دستیابی، به کارکنان انگیزه و انرژی لازم برای تحقق آن را می‌دهد (Guzmán et al., 2020).
توانایی ایجاد و هدایت تیم‌های اثربخش، شایستگی مهم دیگر رهبران است. رهبران قادرند با گردهم آوردن استعدادهای متنوع در قالب یک تیم منسجم و هدایت آنان به سوی هدفی مشترک، زمینه را برای عملکرد فراتر از مجموع توانایی‌های فردی افراد فراهم آورند. آنان با ایجاد فضایی توأم با اعتماد، احترام و تعهد متقابل و تأکید بر کار گروهی به جای رقابت فردی، بستر لازم برای شکوفایی تیم‌ها را فراهم می‌کنند (Wells et al., 2022)
شایستگی دیگر رهبران، توانمندی در حل تعارض‌هاست. رهبران با نگاهی بی‌طرفانه و فارغ از غرض‌ورزی‌های شخصی به مسائل می‌نگرند و در شرایط بروز تعارض‌ها و اختلاف نظرها، ضمن حساسیت نسبت به احساسات افراد، در پی یافتن راه‌حل‌هایی عادلانه و منصفانه هستند. آنان قادرند از دل تعارض‌ها فرصت‌هایی برای خلق ایده‌های نو و بهبود فرایندها بیافرینند (Wells et al., 2022).
در نهایت، رهبران اثربخش شایستگی لازم برای درک سریع و دقیق موقعیت‌ها و اتخاذ تصمیمات مقتضی را دارند. آنان می‌توانند با ارزیابی دقیق شرایط، نیازها و الزامات، اقدامات مناسب را به موقع اتخاذ کنند. همچنین با ارائه بازخورد و ایجاد فرصت‌های یادگیری و توسعه برای کارکنان، به طور مستمر به توانمندسازی و ارتقای آنان کمک می‌کنند (Guzmán et al., 2020).
در مجموع، شایستگی‌های یک رهبر اثربخش طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های فردی، مهارت‌های میان‌فردی و توانمندی‌های عملکردی و تحلیلی را در بر می‌گیرد. سازمان‌ها برای شناسایی و پرورش رهبران آینده باید الگوهای شایستگی جامعی تدوین کنند و از طریق برنامه‌های توسعه رهبری، زمینه را برای بروز و شکوفایی این شایستگی‌ها فراهم آورند. رهبرانی که این شایستگی‌ها را دارا هستند، قادرند سازمان را در محیط پرتلاطم امروزی به سوی موفقیت و تعالی رهنمون شوند.
منابع:
Guzmán, V. E., Muschard, B., Gerolamo, M., Kohl, H., & Rozenfeld, H. (2020). Characteristics and skills of leadership in the context of industry 4.0. Procedia Manufacturing, 43, 543–550
Russell, R. F., & Stone, A. G. (2002). A review of servant leadership attributes: Developing a practical model. Leadership & Organization Development Journal, 23(3), 145–157
Wells, W., Moriarty, S., & Mitchell, N. (2022). Advertising: Principles and Practice (11th ed.). Pearson
