در دنیای به هم پیوسته امروز، دیگر نمی توان به تنهایی در میدان رقابت پیروز شد

مقدمه

تصور کنید مدیر عامل یک شرکت خودروسازی هستید. سال ها است که با تولید خودروهای با کیفیت و سرمایه گذاری در نوآوری، جایگاه مطلوبی در بازار کسب کرده اید. اما حالا با ظهور تکنولوژی های جدید مانند خودروهای برقی و خودران، و ورود غول های تکنولوژی مانند گوگل و اپل به این عرصه، خود را در میانه یک رقابت بی امان می بینید. آیا می توانید به تنهایی در این نبرد پیروز شوید؟ شاید وقت آن رسیده که نگاهی دوباره به روابط خود با رقبا بیندازید.

در گذشته، روابط میان شرکت ها عمدتاً رقابتی و حتی خصمانه بود. هر شرکتی تلاش می کرد با شکست رقبا، سهم بیشتری از بازار را تصاحب کند. اما امروزه، با پیچیده تر شدن فناوری ها، کوتاه تر شدن چرخه عمر محصولات، و جهانی شدن رقابت، بسیاری از شرکت ها به این نتیجه رسیده اند که برای بقا و موفقیت، به جای رویارویی، باید با رقبای خود همکاری کنند (Hamel et al., 1989).

اشکال مختلف روابط رقابتی

روابط رقابتی می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد، از جمله:

• ادغام و تملیک: خرید کامل یک شرکت رقیب یا ادغام با آن، راهی سریع برای کسب سهم بازار، دانش و منابع آن شرکت است.
• سرمایه گذاری مشترک: شرکت ها با سرمایه گذاری مشترک، ریسک و هزینه های ورود به بازارهای جدید یا توسعه فناوری های نوین را تقسیم می کنند.
• اتحادهای استراتژیک: شرکت ها با تشکیل اتحادهای استراتژیک، منابع و قابلیت های خود را برای دستیابی به یک هدف مشترک گرد هم می آورند.
• مشارکت در زنجیره تامین: شرکت ها با مشارکت در زنجیره تامین یکدیگر، کارایی و اثربخشی کل زنجیره ارزش را بهبود می بخشند.

در صنعت هوایی، شاهد شکل گیری اتحادهای استراتژیک بزرگی مانند Star Alliance و Oneworld هستیم. این اتحادها به شرکت های هواپیمایی امکان می دهند با به اشتراک گذاری پروازها، ترمینال ها و برنامه های وفاداری مشتریان، به مزایای اقتصادی مقیاس دست یابند، بدون آنکه استقلال خود را از دست بدهند (Kleymann, 2012)

مزایای همکاری با رقبا

همکاری با رقبا، مزایای متعددی را برای شرکت ها به همراه دارد:

• دسترسی به منابع: شرکت ها با همکاری، می توانند به منابع و قابلیت هایی دست یابند که به تنهایی امکان توسعه آنها را نداشتند.
• کاهش ریسک و هزینه: با تقسیم ریسک و هزینه ها میان شرکای رقابتی، شرکت ها می توانند پروژه های بزرگ و پرخطری را که به تنهایی قادر به انجام آن نبودند، عملی سازند.
• ورود سریع تر به بازار: با استفاده از کانال های توزیع، شهرت برند و پایگاه مشتریان یکدیگر، شرکت ها می توانند محصولات جدید خود را سریع تر به بازار عرضه کنند.
• یادگیری از یکدیگر: شرکت ها با همکاری، فرصت می یابند از بهترین شیوه های یکدیگر در زمینه هایی مانند تولید، بازاریابی یا مدیریت منابع انسانی بیاموزند.

شرکت های غول پیکر نفتی مانند شل، اکسون موبیل و بی پی، با وجود رقابت شدید، اغلب در پروژه های اکتشاف و استخراج نفت با یکدیگر همکاری می کنند. این امر به آنها امکان می دهد ریسک و هزینه های هنگفت این پروژه ها را با هم تقسیم کنند (Shuen et al., 2014)

چالش های مدیریت روابط رقابتی

البته همکاری با رقبا، چالش های مدیریتی خاص خود را نیز دارد:

• حفظ اعتماد: موفقیت یک رابطه رقابتی، مستلزم سطح بالایی از اعتماد میان شرکا است. این امر می تواند با توجه به سابقه رقابتی آنها دشوار باشد.
• حفاظت از دانش: شرکت ها باید مراقب باشند در جریان همکاری، اطلاعات و دانش حساس خود را در اختیار رقیب قرار ندهند.
• تعارض منافع: ممکن است در برخی موارد، منافع شرکای رقابتی با یکدیگر در تعارض باشد که مدیریت این تعارضات نیازمند مهارت و درایت بالایی است.
• پیچیدگی مدیریت: مدیریت یک رابطه رقابتی، به مراتب پیچیده تر از مدیریت یک شرکت مستقل است و نیازمند ساز و کارهای حاکمیتی ویژه ای است.

نتیجه گیری

در دنیای پیچیده و پویای کسب و کار امروز، رقابت و همکاری دو روی یک سکه اند. شرکت هایی که بتوانند تعادل مناسبی میان این دو برقرار کنند، شانس بیشتری برای کسب مزیت رقابتی پایدار خواهند داشت. تشخیص اینکه چه زمانی باید با یک رقیب جنگید و چه زمانی باید با او متحد شد، یکی از مهمترین تصمیمات استراتژیک است که مدیران باید اتخاذ کنند.

البته ایجاد و مدیریت روابط رقابتی موثر، چالش های خاص خود را دارد و نیازمند رهبرانی است که بتوانند تفکر سنتی “برد-باخت” را کنار بگذارند و با ذهنیتی باز و خلاق، فرصت های همکاری را جستجو کنند. تنها با درک عمیق نقاط قوت و ضعف خود و رقبا و تعریف دقیق حوزه های همکاری و رقابت است که می توان از مزایای روابط رقابتی بهره برد.

پس اگر می خواهید در اقتصاد به هم پیوسته قرن 21 پیروز باشید، علاوه بر رقابت، درهای همکاری با رقبای خود را نیز باز بگذارید. زیرا برندگان فردا، کسانی هستند که می توانند از طریق رقابت، همکاری کنند.

منابع

• Hamel, G., Doz, Y. L., & Prahalad, C. K. (1989). Collaborate with your competitors and win. Harvard business review, 67(1), 133-139.
• Kleymann, B. (2012). Handbook of Research on International Strategic Management. Edward Elgar Publishing.
• Shuen, A., Feiler, P. F., & Teece, D. J. (2014). Dynamic capabilities in the upstream oil and gas sector: Managing next generation competition. Energy Strategy Reviews, 3, 5-13.